محمدعلی اورعی

در بررسی حرکت امام حسین -علیه‌السلام- نکته‌ای که باید همواره به آن توجه داشت این است که حرکت اباعبدلله حرکتی است با چندین هدف و چندین برنامه که هر کدام از این برنامه‌ها جهت تکمیل برنامه‌های بالاتر هستند و منظر جامع، آن منظری است که همه‌ی این‌ها را با هم ببیند و در کنار هم به بررسی این واقعه‌ی عظیم بپردازد.

یکی از مهم‌ترین برنامه‌های ایشان، برنامه‌ی ثارالله (برنامه‌ی شهادت) است. اگر به کل ابناء بشر از ابتدا به صورت یک فرد واحد نگریسته شود و سیر تربیتی این فرد را بررسی نماییم، در مقاطع بسیار زیادی از تاریخ مواجه هستیم با این که این فرد به دلیل طغیان و سرکشی‌اش، بسیار از هدف خود دور شده است و اعمال ناشایست بشر باعث حجابی در رسیدنش به آینده‌ی خدایی شده‌اند و در کنار این موضوع، برای برطرف کردن این حجاب‌ها افرادی از این پیکره‌ی کلی بایستی با ایثار خون خود راهی را برای رسیدن به آن آینده‌ی الهی باز بگذارند. رذیلانه‌ترین و بدترین این اعمال بعد از رحلت رسول‌الله انجام شد و به تبع آن بایستی به اندازه‌ی رذالت آن عمل از آن طرف حرکتی الهی برای زدودن آن حجاب سنگین و باز گذاشتن مسیر انجام می­شد. لذا بهترین افراد بشر و معلمان و مربیان بشر با ایثار خود این کار را انجام دادند. در سال سوم هجری به سید ما رسول‌الله -صلوات‌الله‌علیه- وحی می‌رسد که اگر می‌خواهید که امامت تا مهدی -عجل‌الله‌فرجه- ادامه پیدا کند، بایستی فرزندی به دنیا بیاید که شهید شود؛ لذا امیرالمؤمنین و حضرت زهرا به همین دلیل راضی به تولد چنین فرزندی شدند که در کربلا به آن وضعیت به شهادت برسد.1 [1]

پس از رحلت پیامبر دو نفر دو دیوار قطور ساختند، دو ثارالله (امیرالمؤمنین و اباعبدلله) هم باید آن دو دیوار قطور را برمی­داشتند؛ اَلسّلامُ عَلَیْکَ یا ثارَ اللهِ وَ ابْنَ ثارِه

ما با برنامه­ای تحت دو عنوانِ «به سوی شهادت» و «ثارالله» مواجه هستیم که به تبع هر یک از این دو عنوان می­توان برداشتی را ارائه نمود. در مورد برنامه‌ی ثارالله در بالا صحبت شد. برنامه‌ی به سوی شهادت را در واقع باید زیرمجموعه­ی برنامه­ی ثارالله دانست و به عبارت دیگر برنامه­ی ثارالله کلی­تر است. اگر انسان به این ماجرا این گونه بنگرد که اباعبدلله صرفاً به خاطر شهید شدن عازم کربلا گردیدند، این گونه نگرش، آن ثمره‌ی شایسته را ندارد و به این واقعه‌ی عظیم، موقعیت همه‌زمانی و همه‌مکانی نمی­دهد؛ کل یوم عاشورا و کل ارض کربلا.

«برنامه‌ی ثارالله» از ازل (مدت‌ها قبل از خلقت آسمان‌‌‌ها و زمین یعنی از زمانی که برای اولین بار قلم بر لوح چیزی نوشت. امام جواد -علیه‌السلام: اول ما جری به القلم علی اللوح قتل الحسین؛ کتاب البکاء 227) شروع شده بود. 

بسیاری از انبیا و رسولان در کربلا برای امام حسین گریسته‌اند و در آن تعلیم و تربیت شده‌اند. امام حسین از ابتدای حرکت خود از مدینه نیز در منازل بسیاری در این رابطه صحبت کرده‌اند و بر اساس این که خواست خدا برای شهید شدن ایشان بوده است و خواست ایشان هم منطبق بر خواست خداست، به سمت شهادت حرکت کردند. این مطلب را می­توان در جای جای کلام امام و در ماجراهای مسیر حرکت ایشان مشاهده نمود. به عنوان مثال کلام رسول‌الله در ابتدای این مسیر و خطاب به امام که می­فرماید: «یا حُسَینُ، اُخْرُجْ فَإِنَّ اللَّهَ قَدْ شاءَ أن یَراکَ قَتیلاً» ( بحارالانوار، جلد 44، صفحه‌ی 364) نمونه­ای برای اثبات این موضوع است.

امام حسین چون خواست از مکه رهسپار عراق گردد، به سخن ایستاد و فرمود: «اَلْحَمْدُ لله وَ ما شاءَ الله وَ لا قُوّة اِلاّ بِالله و صَلّى الله عَلى رَسُولِه؛...  آگاه باشید که هر یک از شما که حاضر است در راه ما از خون خویش بگذرد و جانش را در راه شهادت و لقاى پروردگار نثار کند، آماده حرکت با ما باشد که من صبح حرکت خواهم کرد، ان‌شاءالله.»2[2]

برنامه‌ی ثارالله تا ظهور حضرت حجت -عجل‌الله‌فرجه- ادامه خواهد داشت. اگر این خون جاری نمی­شد، طبق احادیث بسیاری امر امامت باید منقطع می‌گردید.3[3] برنامه‌ی ثارالله به خاطر ایجاد روزنه و سپس گسترش آن در دیوار عظیم و سنگی غیبت، تا زمان ظهور امتداد دارد و با خون امام حسین و تبعات جوششِ خون ایشان، راه ظهور باز می‌‌‌شود.

اصلاح امت و امر به معروف و نهی از منکر که به فرموده­ی رهبر معظم انقلاب از ثمرات این حرکت است را می­توان زیرمجموعه‌ی این برنامه دانست. رهبر معظم انقلاب در این ارتباط می­فرمایند: «اوّلین عبرتى که در قضیه‌ی عاشورا ما را به خود متوجّه مى‏کند، این است که ببینیم چه شد که پنجاه سال بعد از درگذشت پیغمبر -صلوات‏الله‌وسلامه‌علیه، جامعه‌ی اسلامى به آن حدّى رسید که کسى مثل امام حسین -علیه‏السلام- ناچار شد براى نجات جامعه‌ی اسلامى، چنین فداکارى‏اى بکند؟ این فداکارى حسین‌بن‌على -علیه‏السلام- یک وقت بعد از هزار سال از صدر اسلام است، یک وقت در قلب کشورها و ملت‌هاى مخالف و معاند با اسلام است، این یک حرفى است؛ اما حسین‏بن‏على -علیه‏السلام- در مرکزاسلام، در مدینه و مکه - مرکز وحى نبوى- وضعیتى دید که هر چه نگاه کرد چاره‏اى جز فداکارى نداشت؛ آن هم چنین فداکارى خونینِ با عظمتى! مگر چه وضعى بود که حسین‏بن‏على -علیه‏السلام- احساس کرد که اسلام فقط با فداکارى او زنده خواهد ماند، والّا از دست رفته است؟!»4 [4]

زیرا عمق فاجعه‌ی پنجاه‌ساله در جهان اسلام بیش‌تر از این بود که با مبارزه‌ی سیاسی و اجتماعی حل شود و اصلاح گردد. مثلاً در روز عاشورا، هنگامی که امام حسین می‌‌‌خواهند مردم را نصیحت کنند، آن‌ها هِلهله می‌‌‌کنند و سوت می‌‌‌زنند و دشنام می‌‌‌دهند؛ یعنی ایشان به ظاهر اصلاً «امر به معروف و نهی از منکر» پذیر نیستند. اما بسیاری از همین مردم، پس از ریختن خون امام حسین، از خواب غفلت بیدار شده و بر خود لعنت کرده و تَوّاب می‌‌‌شوند و درصدد اصلاح و انتقام برمی‌‌‌آیند؛ یعنی این خون امام حسین بود که در آن‌ها و در نسل‌‌‌های بعد و تمام مردم آزاده‌ی جهان تأثیر کرد و در آن‌ها صفت امر به معروف و نهی از منکر را ایجاد نمود. امام حسین با نثار خون‌شان، دست بسیاری از مردم را گرفته و از سقوط نجات دادند. اگر «برنامه‌ی ثارالله» نبود، چه بسا ایران، اموی باقی می‌‌‌ماند؛ اما با تأثیر شدید از ثارالله، ایران ابتدا عزادار حسین و به تدریج شیعه‌ی حسین شد. خونِ پُرنور حسین از چشمه‌ی عاشورا فوران نمود، ارواح ما را فرا گرفت. خون او در ما تبدیل به زنده بودن و غیرت و عزم و حرکت به سوی مهدی، و نور او تبدیل به معرفت و تشیّع اهل‌‌‌بیت شد. لذا باید گفت: ماییم اصلاح‌شدگان حسینی. ماییم بیدارشدگان به دست حسین. ماییم رهروان حسین. ماییم در انتظار فرزند حسین. یا لَثاراتِ الْحُسَین.