نویسنده: محدثه سرابی
آنچه یک دگرگونی اجتماعی را شایسته نام انقلاب میکند، تحول همه جانبه و بنیادی در تمامی عرصههاست. هر انقلابی در آغاز میبایست در قلمرو فکر و عرصه اندیشه رخ دهد و آنگاه اندیشه به دنبال خود ارزشها و اهداف را دگرگون میسازد و به دنبال آن احساسات و عواطف و نهایتاً رفتارها شکل میگیرند.
اندیشه و باوری که قبل از انقلاب در بین عموم تحصیلکردهها وجود داشت، سیطره پیشرفت علمی مغرب زمین و ناتوانی مردم ایران و جوانان ما برای رسیدن به قلههای پیشرفت بود. با پیروزی انقلاب اسلامی موتور حرکت علمی کشور به راه افتاده ودر حال حاضر انقلاب اسلامی فضایی را ایجاد کرده است که شاهد حرکت جوشان و روزافزون علمی در کشور هستیم و به همین دلیل یکی از مهم ترین دستاوردهای انقلاب را می توان جهش علمی دانشمندان ایرانی و پیشرفت آنها در زمینه های مختلف دانست. ایران حضوریپررنگ در عرصه های مختلف علمی چون هوا فضا،انرژی هسته ای،نانو تکنولوژی،بیوتکنولوژینوین،میکروالکترونیک،پهبادها...دارد که به اختصار به بررسی برخی از این حوزه ها می پردازیم.
هوا ـ فضا
طرحهای اولیه وآزمایشگاهی محققان داخلی در سال های پس از انقلاب و جنگ خیلی زودتر از آنچه که تصور می شد به واقعیت پیوست تا آنجا که ایران اسلامی هم اکنون در ردیف کشورهای صاحب قدرت و فناوری در عرصه علوم هوا و فضا به شمارمی آید وپیش بینی می شود پس از موفقیت های متعدد در زمینهساخت و طراحی و پرتاب ماهواره ها و موشک های تحقیقاتی، طراحی و ساخت کاوشگر ملی، پرتابگر ماهواره ، کپسول زیستی و ارسال نمونه های حیوانی به فضا، اعزام انسان به فضا تا 10 سال آینده محقق شود. در حال حاضر ایران در رتبه هشتم جهان در علوم هوا فضا قرار دارد.
اما به موازات برنامه های فضایی ایران در خارج از مرزهای آسمان کشور، محققان داخلی تلاش های چندین سالهای برای مکان یابی و در ادامه ساخت نخستین رصدخانه ملی کشور ادامه داده اند و در نهایت پس از سال ها تلاش در پروژه مکان یابی رصدخانه ملی، سرانجام قله «دینوا» در ارتفاعات جنوب قم به عنوان مکان نهایی احداث رصدخانه ملی ایران تعیین شد تا پس از گذشت سده ها از افول دوران طلایی نجوم در ایران، از بلندای آن طلوع دوباره این دانش را در کشور به نظاره بنشینیم.
نانوتکنولوژی
ایده فناوری نانو در ایران از سال 1359 مطرح بود، اما عملیاتی شدن آن به عنوان یک نگرش و یافته جدید از سال 1379 شروع شد. ایران در سال 2000 در زمینه علوم و فناوری نانو در رتبه 60 جهانی قرار داشت و در بین کشورهای اسلامی رتبه ششم را داشت، اما در سال 2007 در سطح جهانی به رتبه 25 و در بین کشورهای اسلامی به رتبه اول رسید. در چشم انداز توسعه، هدف گذاری شده بود که ایران تا سال 1394 به جمع 15 کشور برتر جهان در حوزه نانو بپیوندد، در حالیکه ایران در سال 2012 به رتبه نهم جهان رسید.
انرژی هسته ای
سال 1335 بود که آمریکا و ایران درباره استفادههای غیرنظامی از انرژی هستهای موافقتنامه همکاری امضا کردند و به دنبال آن، این دانشگاه تهران بود که شاهد نصب و راهاندازی نخستین رآکتور تحقیقاتی 5 مگاواتی «آب سبک» بود. 8 سال بعد در سال 1353 سازمان انرژی اتمی تأسیس و با گسترش اقدامات برای توسعه فناوری و احداث نیروگاههای هستهای، قراردادهای متعدد هستهای میان ایران و کشورهایی ازجمله انگلیس، آلمان، فرانسه و کانادا بسته شد؛ قراردادهای معتبری که البته بعد از پیروزی انقلاب اسلامی به صورت یکجانبه توسط کشورهای مذکور لغو شد. با این حال، فعالیتهای هستهای جمهوری اسلامی متوقف نشد و امروزه از ایران در مجامع بینالمللی به عنوان یک کشور «توسعهیافته هستهای» یاد میشود؛ زمانی می توان یک کشور را توسعه یافت? هسته ای دانست که هم فناوری و هم صنعت هسته ای را دارا باشد.ایران در زمینه تولید سوخت هستهای و ساخت نیروگاههای اتمی و ملزومات آن خودکفا شده و البته با فشارهای بسیار گستردهای از سوی برخی کشورهای غربی در این راه روبروست...
سلول های بنیادی
علم بیولوژی تکوینی بنیاخته ها، انقلابی است که دستیابی به این علم در سال های پس از پیروزی انقلاب اسلامی از جمله دستاوردهای محققان ایرانی است که به همت محققان پژوهشکده رویان در موارد متعدد به نتایج رضایت بخشی رسیده است. فناوری تولید و پرورش سلولهای بنیادی جنینی در دنیا کار جدیدی است؛ بهطوریکه پس از کشف سلولهای بنیادی جنینی موش در سال 1981، اولین سلولهای بنیادی جنینی انسان در سال 1998 تکثیر شد. در این میان، پس از چند کشور پیشرفته نظیر آمریکا، استرالیا ، انگلستان، ژاپن، سوئد و کرهجنوبی که به فناوری تکثیر و پرورش این سلولها دست پیدا کردهاند، ایران از معدود کشورهایی است که به این مهمدست یافته و در زمینه فناوری و تحقیقات سلول های بنیادی جزء 10 کشور برتر جهان محسوب می شود. محققان ایرانی توانسته اند از سلول های بنیادی حتی در پیوندهای مغز و استخوان، پوست و ترمیم بافت آسیب دیده قلب استفاده کنند. هم اکنون ایران دومین کشور دنیا در زمینه پیوند سلول های بنیادی است. همچنین شبیه سازی سلول های بنیادی در پژوهشکده رویان انجام شده است که در نوع خود بی نظیر است. براساس برنامه پنجم توسعه تا پایان این برنامه باید دانشگاههای علوم پزشکی کشور به رتبه دوم منطقه ارتقا یابند که این مهم در سال اول این برنامه تحقق یافت و در چهار سال آینده تلاش بر این است که به رتبه اول منطقه برسند.
پهباد
در آگوست 2010 از پهپاد «کرار» اولین پهپاد دوربرد ساخت داخل، پردهبرداری شد. دانشمندان ایرانی در اواخر سال 2011 یک پهپاد «آر کیو-170 سنتینل» آمریکایی را در خاک خود فرود آوردند و توانستند اطلاعات آن را رمزگشایی و از فناوری آن کپیبرداری کنند. این هواپیمای بدون سرنشین که برای نخستین بار در سال 2005 عملیاتی شد، رادار گریز دارای سیستم راداری سار و مجهز به سیستمهای شنود مکالمات و آنالیز مراکز هستهای است و به گونهای طراحی شده که در صورت قطع شدن ارتباط با مرکز فرماندهی یا خود به خود منفجر میشود یا به محل پایگاه باز میگردد، در نتیجه میتوان دریافت که چگونه متخصصان داخلی توانستند با نفوذ به سیستمهای پیچیده این هواپیما آن را از کار انداخته و کنترل این پرنده بدون سرنشسین را به دست گیرند. سپاه پاسداران در سپتامبر 2012 از پهپاد «شاهد 129» رونمایی کرد که پهپادی با قابلیتهای نظامی و نظارتی و بردی معادل 1200 مایل است.همچنین متخصصان ایرانی در اواخر سال 2012 توانستند یک پهپاد «اسکنایگل» آمریکایی را فرود آورند.
در حال حاضر ایران از نظر علمی در جایگاه هفدهم دنیا قرار دارد و طبق آمار های رسمی در طول 30 سال گذشته، رشد تولیدات علمی ایران 11 برابر متوسط جهانی بوده است.